Zawoja
Zawoja jest największą pod względem powierzchni wsią w Polsce - 100,78 km2, w której obrębie mieści się 6 sołectw: Zawoja Centrum, Zawoja Dolna, Zawoja Górna, Zawoja Mosorne, Zawoja Przysłop, Zawoja Wełcza. Położona jest na południu kraju przy granicy ze Słowacją w województwie małopolskim, w powiecie suskim, w gminie Zawoja. Wieś poza częścią centralną składa się z 170 nazwanych przysiółków, 15 nazwanych części miejscowości oraz 2 osad. Miejscowość jest siedzibą gminy Zawoja, która składa się z dwóch wsi: Zawoi i Skawicy. W latach 1975-1998 administracyjnie należała do województwa bielskiego. Zawoja to miejscowość bardzo malowniczo położona u stóp Babiej Góry (1725 m) nad rzeką Skawicą. Jest znaną od XIX wieku miejscowością letniskową i turystyczną, stanowiącą punkt wypadowy dla turystyki w rejonie Babiej Góry, pasma Policy i Jałowca. Zawoja jest również jedną z najdłuższych wsi w Polsce o długości ok. 18 km.
Opisy: A. Trzebuniak
Opisy: A. Trzebuniak
Pierwsza świątynia drewniana została zbudowana w centrum Zawoi, na tzw. Jastrzębiej Polanie w l. 1757-1759. W dokumentach związanych z jego budową jako fundatorzy wymieniani są: starosta lanckoroński Jan Wielkopolski oraz mieszkańcy wsi Skawica, do której obszar obecnej Zawoi był wówczas jeszcze zaliczany. W 1888 r. na jego miejscu postawiono nową świątynię ufundowaną przez ówczesnego właściciela wsi (wówczas już w pełni oficjalnie - Zawoi) arcyksięcia Albrechta Habsburga, a zaprojektowaną przez jego nadwornego architekta, Karola Pietschkę.
Kościół należy do większych świątyń drewnianych w południowej Polsce. Jest bardzo ciekawy głównie ze względu na fakt, że stylistycznie odbiega od tradycyjnego wizerunku górskich, wiejskich kościółków drewnianych, nawiązując raczej do wzorców obcych - niemieckich, tyrolskich i skandynawskich. Jest budowlą wzniesioną na wydłużonym planie krzyża, orientowaną, o konstrukcji słupowo-ramowej (a nie - jak to ma miejsce w przypadku większości tego typu obiektów - zrębowej), wzmocnionej elementami żeliwnymi. Pozwoliło to na nadanie świątyni formy trójnawowej bazyliki (z nawą główną wyższą od naw bocznych) z płytkim transeptem (nawa poprzeczna), bardzo rzadko spotykanej wśród kościołów drewnianych. Do nawy głównej przylega od wschodu trójbocznie zamknięte prezbiterium, a od zachodu - czterokondygnacyjna wieża konstrukcji słupowej na planie kwadratu przechodzącego w górnej części w ośmiobok. W przyziemiu wieży znajdują się dwie kruchty, nawy boczne kryją dachy pulpitowe. Na tylnej, zewnętrznej ścianie prezbiterium umieszczona jest rzeźbiona grupa Ukrzyżowania z polichromowanymi figurami: Chrystusa, Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty.
Wyposażenie wnętrza jest jednolite stylowo, barokowe i późnobarokowe, w przeważającej części pochodzące z XVIII wieku. Znajduje się w nim m.in. sześć ołtarzy (główny i pięć bocznych) będących przykładem tzw. ludowego baroku w sztuce.
W centralnym punkcie ołtarza głównego wykonanego w 2. poł. XVIII w. znajdują się obrazy: Matki Bożej Anielskiej (XVIII-wieczny) oraz św. Klemensa, patrona świątyni (późniejszy z końca XIX w.; na zasuwie). Powyżej umieszczony jest mniejszy obraz przedstawiający scenę Zwiastowania, a całość wieńczy płaskorzeźba Trójcy Świętej. Po bokach ołtarza stoją figury św. Piotra i Pawła.
Poza ołtarzami godne uwagi w kościele są też: późnobarokowa ambona z 2. poł. XVIII w. i kamienna, także XVIII-wieczna, chrzcielnica. Malowane na płótnie stacje drogi krzyżowej powstały prawdopodobnie pod koniec XIX w. Całe wnętrze kościoła pokryte jest polichromią sporządzoną głównie przez krakowskiego malarza Zygmunta Milli w 1930 r. Okna prezbiterium wypełniają witraże z przełomu XIX i XX w. przedstawiające Najświętsze Serce Pana Jezusa, Serce Marii i św. Klemensa, natomiast w oknach naw znajdują się witraże z postaciami kilkunastu świętych i błogosławionych, zaprojektowane przez Witolda Jańczaka i wykonane w 1969 r.
Kościół należy do większych świątyń drewnianych w południowej Polsce. Jest bardzo ciekawy głównie ze względu na fakt, że stylistycznie odbiega od tradycyjnego wizerunku górskich, wiejskich kościółków drewnianych, nawiązując raczej do wzorców obcych - niemieckich, tyrolskich i skandynawskich. Jest budowlą wzniesioną na wydłużonym planie krzyża, orientowaną, o konstrukcji słupowo-ramowej (a nie - jak to ma miejsce w przypadku większości tego typu obiektów - zrębowej), wzmocnionej elementami żeliwnymi. Pozwoliło to na nadanie świątyni formy trójnawowej bazyliki (z nawą główną wyższą od naw bocznych) z płytkim transeptem (nawa poprzeczna), bardzo rzadko spotykanej wśród kościołów drewnianych. Do nawy głównej przylega od wschodu trójbocznie zamknięte prezbiterium, a od zachodu - czterokondygnacyjna wieża konstrukcji słupowej na planie kwadratu przechodzącego w górnej części w ośmiobok. W przyziemiu wieży znajdują się dwie kruchty, nawy boczne kryją dachy pulpitowe. Na tylnej, zewnętrznej ścianie prezbiterium umieszczona jest rzeźbiona grupa Ukrzyżowania z polichromowanymi figurami: Chrystusa, Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty.
Wyposażenie wnętrza jest jednolite stylowo, barokowe i późnobarokowe, w przeważającej części pochodzące z XVIII wieku. Znajduje się w nim m.in. sześć ołtarzy (główny i pięć bocznych) będących przykładem tzw. ludowego baroku w sztuce.
W centralnym punkcie ołtarza głównego wykonanego w 2. poł. XVIII w. znajdują się obrazy: Matki Bożej Anielskiej (XVIII-wieczny) oraz św. Klemensa, patrona świątyni (późniejszy z końca XIX w.; na zasuwie). Powyżej umieszczony jest mniejszy obraz przedstawiający scenę Zwiastowania, a całość wieńczy płaskorzeźba Trójcy Świętej. Po bokach ołtarza stoją figury św. Piotra i Pawła.
Poza ołtarzami godne uwagi w kościele są też: późnobarokowa ambona z 2. poł. XVIII w. i kamienna, także XVIII-wieczna, chrzcielnica. Malowane na płótnie stacje drogi krzyżowej powstały prawdopodobnie pod koniec XIX w. Całe wnętrze kościoła pokryte jest polichromią sporządzoną głównie przez krakowskiego malarza Zygmunta Milli w 1930 r. Okna prezbiterium wypełniają witraże z przełomu XIX i XX w. przedstawiające Najświętsze Serce Pana Jezusa, Serce Marii i św. Klemensa, natomiast w oknach naw znajdują się witraże z postaciami kilkunastu świętych i błogosławionych, zaprojektowane przez Witolda Jańczaka i wykonane w 1969 r.
Kolej linowa na Mosorny Groń - wyciąg krzesełkowy z krzesełkami (typu Alpha TSF 4) czteroosobowymi w Zawoi-Policzne wybudowany w 2003 roku (oddany do użytku 17 grudnia 2003 r.), umożliwiający wjazd na szczyt Mosornego Gronia (1047 m n.p.m.). Dolna stacja znajduje się na wysokości 713 m n.p.m. (wysokość pomiędzy stacjami wynosi 334 m). Wraz z poprowadzoną wzdłuż wyciągu trasą narciarską posiadającą w okresie od stycznia 2015 do listopada 2025 licencję FIS na rozgrywanie krajowych i międzynarodowych zawodów narciarskich w slalomie i slalomie gigancie oraz paroma mniejszymi wyciągami i trasami stanowi Ośrodek Turystyczno-Narciarski Mosorny Groń w Zawoi. Średnie pochylenie trasy wynosi 25,3%.
Inicjatorem jego powstania był długoletni, zasłużony prezes Oddziału "Ziemi Babiogórskiej" PTTK w Suchej Beskidzkiej Józef Żak. W 1973 r. wykupił on - w imieniu Oddziału - część gruntu na Markowych Rówienkach wraz ze znajdującym się na nim domem, który dał początek całemu zespołowi. W l. 80. XX w. przeniesiono do skansenu dwa inne budynki mieszkalne.
Najcenniejszym i najstarszym obiektem w skansenie jest kurna chałupa Franciszka Stopiaka. Zbudowana ze świerkowych i jodłowych bierwion w latach 1802-1815, stała pierwotnie w Zawoi Budzonie, a do skansenu została przeniesiona w 1987 r. Chałupa, kryta dwuspadowym dachem gontowym, jest posadowiona na niskiej podmurówce, w której umieszczone jest zejście do piwnicy. Wejście do środka prowadzi przez umieszczone centralnie boisko oddzielające od siebie dwie zasadnicze części budynku: mieszkalną i gospodarczą - stajnię.
W 1910 r. wybudowana została chałupa Józefa Gancarczyka, stojąca pierwotnie na parceli sąsiadującej z obecnym skansenem, a w 1986 r. przeniesiona w miejsce, w którym znajduje się do dzisiaj. Za jej budulec posłużyło także drewno jodłowe i świerkowe, natomiast kamienna podmurówka jest znacznie wyższa niż w przypadku chałupy Stopiaka. Podobnie jak w chałupie Stopiaka, także i tu w podmurówce umieszczone jest wejście do piwniczki. Frontową ścianę domu zdobi przeszklony ganek z rzeźbionym szczytem.
Jedynym obiektem w skansenie stojącym w swoim pierwotnym miejscu, jest wybudowana w 1900 r. chałupa Franciszka Kudzi. Wzniesiona - podobnie jak poprzednie ze świerkowych i jodłowych bierwion, została posadowiona na niskiej tym razem podmurówce, w której znajduje się wejście do niewielkiej piwniczki. Gontowy dach kryje dwie części budynku: mieszkalną i gospodarczą. W chałupie znajduje się ekspozycja Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej PTTK poświęcona babiogórskiemu przewodnictwu i historii ruchu turystycznego w regionie w minionych latach.
Poza trzema wyżej opisanymi chałupami w skansenie można obejrzeć także: kuźnię, wolnostojący spichlerz z piwniczką w dolnej części oraz kapliczkę (wszystkie z początku XX w.)
Zbudowana w 1906 r. kuźnia pochodząca z przysiółka Toczki na terenie malowniczego skupiska osiedli o wspólnej nazwie Przysłop położonego na płd. stokach Magurki (872 m), stanowiła niegdyś warsztat pracy kowala Emila Bubiaka, a do skansenu została przeniesiona w 1997 r.
W 1999 r. został zakupiony od Józefa Chowaniaka i sprowadzony do skansenu stary, drewniany spichlerz połączony z murowaną piwnicą, zbudowany w 1891 r. i stojący pierwotnie na roli Bartzelowej w Zawoi. Natomiast kamienna figura Matki Bożej ustawiona w drewnianej kapliczce pochodzi z cmentarza w Suchej Beskidzkiej.
Najcenniejszym i najstarszym obiektem w skansenie jest kurna chałupa Franciszka Stopiaka. Zbudowana ze świerkowych i jodłowych bierwion w latach 1802-1815, stała pierwotnie w Zawoi Budzonie, a do skansenu została przeniesiona w 1987 r. Chałupa, kryta dwuspadowym dachem gontowym, jest posadowiona na niskiej podmurówce, w której umieszczone jest zejście do piwnicy. Wejście do środka prowadzi przez umieszczone centralnie boisko oddzielające od siebie dwie zasadnicze części budynku: mieszkalną i gospodarczą - stajnię.
W 1910 r. wybudowana została chałupa Józefa Gancarczyka, stojąca pierwotnie na parceli sąsiadującej z obecnym skansenem, a w 1986 r. przeniesiona w miejsce, w którym znajduje się do dzisiaj. Za jej budulec posłużyło także drewno jodłowe i świerkowe, natomiast kamienna podmurówka jest znacznie wyższa niż w przypadku chałupy Stopiaka. Podobnie jak w chałupie Stopiaka, także i tu w podmurówce umieszczone jest wejście do piwniczki. Frontową ścianę domu zdobi przeszklony ganek z rzeźbionym szczytem.
Jedynym obiektem w skansenie stojącym w swoim pierwotnym miejscu, jest wybudowana w 1900 r. chałupa Franciszka Kudzi. Wzniesiona - podobnie jak poprzednie ze świerkowych i jodłowych bierwion, została posadowiona na niskiej tym razem podmurówce, w której znajduje się wejście do niewielkiej piwniczki. Gontowy dach kryje dwie części budynku: mieszkalną i gospodarczą. W chałupie znajduje się ekspozycja Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej PTTK poświęcona babiogórskiemu przewodnictwu i historii ruchu turystycznego w regionie w minionych latach.
Poza trzema wyżej opisanymi chałupami w skansenie można obejrzeć także: kuźnię, wolnostojący spichlerz z piwniczką w dolnej części oraz kapliczkę (wszystkie z początku XX w.)
Zbudowana w 1906 r. kuźnia pochodząca z przysiółka Toczki na terenie malowniczego skupiska osiedli o wspólnej nazwie Przysłop położonego na płd. stokach Magurki (872 m), stanowiła niegdyś warsztat pracy kowala Emila Bubiaka, a do skansenu została przeniesiona w 1997 r.
W 1999 r. został zakupiony od Józefa Chowaniaka i sprowadzony do skansenu stary, drewniany spichlerz połączony z murowaną piwnicą, zbudowany w 1891 r. i stojący pierwotnie na roli Bartzelowej w Zawoi. Natomiast kamienna figura Matki Bożej ustawiona w drewnianej kapliczce pochodzi z cmentarza w Suchej Beskidzkiej.
- Kaplica pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
- Kapliczka pw. św. Jana Chrzciciela - kapliczka zbójnicka
- Kaplica pw. Matki Bożej Anielskiej
- Kaplica pw. św. Andrzeja Boboli
Oprócz opisanych powyżej kapliczek w Zawoi znajduje się jeszcze wiele innych mniejszych, aczkolwiek równie cennych i pięknych. Warto zobaczyć je wszystkie podczas pieszych wędrówek.
Powyżej ostatnich domów przysiółka Mosorne warto obejrzeć piękny wodospad umiejscowiony w dolinie Mosornego Potoku. Znajduje się w lesie, na północno-zachodnich stokach Pasma Policy należacego do Beskidu Żywieckiego. Jest to naturalny wodospad, jeden z najwyższych w całych Beskidach. Ma wysokość 8 m, woda spada tutaj z pionowego progu zbudowanego z warstw fliszu karpackiego. Powyżej wodospadu, stokiem Mosornego Gronia prowadzi znakowany szlak turystyki pieszej. Można od niego zejść do wodospadu stromym zejściem zabezpieczonym drewnianymi balustradami.
Szlak turystyczny: Mosorne - Mosorny Groń - Cyl Hali Śmietanowej. Czas przejścia: 2,25 h, 1,45h.
Szlak turystyczny: Mosorne - Mosorny Groń - Cyl Hali Śmietanowej. Czas przejścia: 2,25 h, 1,45h.
Zubrzyca Górna
Wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Jabłonka. Mieści się u podnóży dwóch gór: Babiej Góry i Policy (Syhlec). W latach 1920-1925 siedziby zbiorowej gminy Zubrzyca Górna. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Potoki Zubrzycy Górnej i Dolnej należą do zlewiska Morza Czarnego, tak jak i pozostałe rzeki Orawy. Wieś spokojna, z dala od głównych szlaków turystycznych. Jedną z atrakcji jest pobliska Babia Góra (1724,2 m n.p.m.), z której rozciąga się panorama na Tatry oraz Orawski Park Etnograficznych.
Łącznie z Zubrzycą Dolną, mieszkańców jest ok. 7 tys. Wieś skanalizowana ze środków funduszu ochrony środowiska i unijnych. Kilkadziesiąt połączeń autobusowych i busowych z Nowym Targiem, Jabłonką oraz Krakowem.
Potoki Zubrzycy Górnej i Dolnej należą do zlewiska Morza Czarnego, tak jak i pozostałe rzeki Orawy. Wieś spokojna, z dala od głównych szlaków turystycznych. Jedną z atrakcji jest pobliska Babia Góra (1724,2 m n.p.m.), z której rozciąga się panorama na Tatry oraz Orawski Park Etnograficznych.
Łącznie z Zubrzycą Dolną, mieszkańców jest ok. 7 tys. Wieś skanalizowana ze środków funduszu ochrony środowiska i unijnych. Kilkadziesiąt połączeń autobusowych i busowych z Nowym Targiem, Jabłonką oraz Krakowem.
Bezsprzecznie największą atrakcją turystyczną Zubrzycy Górnej i jednym z najciekawszych miejsc na całej polskiej Orawie jest Muzeum - Orawski Park Etnograficzny położony w górnej części wsi, przy drodze wojewódzkiej nr 957 Białka - Nowy Targ.
W 1937 r. ostatni żyjący spadkobiercy rodziny Moniaków - Joanna Wilczkowa i jej brat Sandor Lattyak (Aleksander Łaciak) przekazali państwu polskiemu aktem darowizny swoją posesję o powierzchni ponad 4 ha wraz ze stojącymi na niej budynkami na czele z zabytkowym dworem oraz otaczającym je parkiem z cennym starodrzewem, przy czym życzeniem ofiarodawców było, aby w przyszłości utworzono tu muzeum, w którym by znalazły pomieszczenie również ruchomości należące do rodziny z historią dworu i tej ziemi związane. Wola ich została wypełniona już po zakończeniu II wojny światowej. Po śmierci Joanny Wilczkowej, która mieszkała we dworze na zasadzie dożywocia (zmarła w 1951 r.), przystąpiono do intensywnych prac nad organizacją skansenu.
Osobą szczególnie zasłużoną przy realizacji tego zamiaru była Hanna Pieńkowska, pełniąca wówczas funkcję Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie. Dzięki jej staraniom zagroda Moniaków została odnowiona i przystosowana do zwiedzania, a już w 1955 r. muzeum zostało otwarte. Początkowo znajdowało się w zarządzie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, w od l. 70. XX w. działa jako samodzielna instytucja. Na przestrzeni lat na teren skansenu sprowadzono kolejne obiekty, niemal wszystkie z terenu polskiej Orawy, zwiększała się także powierzchnia obszaru muzeum. Obecnie zajmuje ona ponad 11 ha, na których zgromadzono blisko 50 obiektów, głównie ludowej architektury orawskiej, a liczba ta stale się powiększa. Współcześnie skansen jest podzielony na dwie części - sektory: stary sektor, w którym można obejrzeć podstawową część zespołu zabytkowego na czele z dworem Moniaków i jego otoczenie oraz nowy sektor, założony pod koniec l. 80. XX w., któremu początek dało przejęcie przez skansen zagrody Misińców wraz z przyległymi gruntami, na których stanął m.in. kościół przeniesiony do Zubrzycy Górnej z Tokarni pod Pcimiem. Do muzeum należy także zagroda Kowalczyków na terenie os. Zimna Dziura.
Wnętrza budynków znajdujących się w skansenie są udostępnione do zwiedzania wyłącznie w towarzystwie miejscowych przewodników udzielających wyczerpujących, fachowych informacji.
W 1937 r. ostatni żyjący spadkobiercy rodziny Moniaków - Joanna Wilczkowa i jej brat Sandor Lattyak (Aleksander Łaciak) przekazali państwu polskiemu aktem darowizny swoją posesję o powierzchni ponad 4 ha wraz ze stojącymi na niej budynkami na czele z zabytkowym dworem oraz otaczającym je parkiem z cennym starodrzewem, przy czym życzeniem ofiarodawców było, aby w przyszłości utworzono tu muzeum, w którym by znalazły pomieszczenie również ruchomości należące do rodziny z historią dworu i tej ziemi związane. Wola ich została wypełniona już po zakończeniu II wojny światowej. Po śmierci Joanny Wilczkowej, która mieszkała we dworze na zasadzie dożywocia (zmarła w 1951 r.), przystąpiono do intensywnych prac nad organizacją skansenu.
Osobą szczególnie zasłużoną przy realizacji tego zamiaru była Hanna Pieńkowska, pełniąca wówczas funkcję Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie. Dzięki jej staraniom zagroda Moniaków została odnowiona i przystosowana do zwiedzania, a już w 1955 r. muzeum zostało otwarte. Początkowo znajdowało się w zarządzie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, w od l. 70. XX w. działa jako samodzielna instytucja. Na przestrzeni lat na teren skansenu sprowadzono kolejne obiekty, niemal wszystkie z terenu polskiej Orawy, zwiększała się także powierzchnia obszaru muzeum. Obecnie zajmuje ona ponad 11 ha, na których zgromadzono blisko 50 obiektów, głównie ludowej architektury orawskiej, a liczba ta stale się powiększa. Współcześnie skansen jest podzielony na dwie części - sektory: stary sektor, w którym można obejrzeć podstawową część zespołu zabytkowego na czele z dworem Moniaków i jego otoczenie oraz nowy sektor, założony pod koniec l. 80. XX w., któremu początek dało przejęcie przez skansen zagrody Misińców wraz z przyległymi gruntami, na których stanął m.in. kościół przeniesiony do Zubrzycy Górnej z Tokarni pod Pcimiem. Do muzeum należy także zagroda Kowalczyków na terenie os. Zimna Dziura.
Wnętrza budynków znajdujących się w skansenie są udostępnione do zwiedzania wyłącznie w towarzystwie miejscowych przewodników udzielających wyczerpujących, fachowych informacji.
Sidzina
Rozległa wieś położona na wsch. krańcach Beskidu Żywieckiego, w dolinie rzeczki Sidziny i jej dopływów, wśród których wyróżniają się: Sidzinka, Zakulawka (w dolnym biegu - Ciśniawa) i Głazówka.
Główna zabudowa wsi ciągnie się wzdłuż potoku Sidzinka na długości około 7 km oraz w dolinach jego dopływów: potoków Sidzina, Ciśniawa i Głazówka (Głaza). Sidzina posiada ponadto kilka przysiółków oddalonych od centrum, największe z nich to: Mała Sidzinka, Jarominy-Migasy, Wielka Polana. Najmniejsze przysiółki położone są na stokach Pasma Policy na Polanach: Staszkowej i Malinowej, gdzie obecnie mieszka na stałe odpowiednio po jednej rodzinie. Z racji znacznej wysokości i trudno dostępnego terenu do dzisiaj przysiółki te nie zostały zelektryfikowane, przez co stanowią swego rodzaju naturalne skanseny. Wyjątkiem jest rola Kamycko położona u podnóża pasma Policy, ale i ona cechuje się trudnym dojazdem przez las zwłaszcza w zimie. Mieszka tam kilka rodzin Od XVI wieku istnieje podział wsi na dzielnice zwane rolami, których dzisiaj jest 53.
Sidzina posiada duże walory klimatyczne i krajobrazowe. Dzięki dobrym warunkom turystycznym i wypoczynkowym odwiedzana jest przez sporą liczbę letników. Bazę turystyczną stanowią w niej przede wszystkim Dom Wczasów Dziecięcych nr 2, schronisko PTTK na Hali Krupowej i powstałe ostatnio liczne gospodarstwa agroturystyczne.
Główna zabudowa wsi ciągnie się wzdłuż potoku Sidzinka na długości około 7 km oraz w dolinach jego dopływów: potoków Sidzina, Ciśniawa i Głazówka (Głaza). Sidzina posiada ponadto kilka przysiółków oddalonych od centrum, największe z nich to: Mała Sidzinka, Jarominy-Migasy, Wielka Polana. Najmniejsze przysiółki położone są na stokach Pasma Policy na Polanach: Staszkowej i Malinowej, gdzie obecnie mieszka na stałe odpowiednio po jednej rodzinie. Z racji znacznej wysokości i trudno dostępnego terenu do dzisiaj przysiółki te nie zostały zelektryfikowane, przez co stanowią swego rodzaju naturalne skanseny. Wyjątkiem jest rola Kamycko położona u podnóża pasma Policy, ale i ona cechuje się trudnym dojazdem przez las zwłaszcza w zimie. Mieszka tam kilka rodzin Od XVI wieku istnieje podział wsi na dzielnice zwane rolami, których dzisiaj jest 53.
Sidzina posiada duże walory klimatyczne i krajobrazowe. Dzięki dobrym warunkom turystycznym i wypoczynkowym odwiedzana jest przez sporą liczbę letników. Bazę turystyczną stanowią w niej przede wszystkim Dom Wczasów Dziecięcych nr 2, schronisko PTTK na Hali Krupowej i powstałe ostatnio liczne gospodarstwa agroturystyczne.
Skansen - Muzeum Kultury Ludowej w Sidzinie przez wiele lat pozostawał filią niedalekiego Muzeum - Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej, a pod obecną nazwą, jako instytucja prowadzona przez Gminę Bystra-Sidzina, funkcjonuje od 2009 r.
Początki skansenu sięgają 1963 r. Wówczas oddano do zwiedzania pierwszy obiekt, którym była zabytkowa chałupa Banasików z 1807 r. przeniesiona na Binkówkę z Sidzinki Małej. Z biegiem czasu skansen powiększał się o kolejne zabytki, głównie dzięki inicjatywie i pasji jego pierwszego opiekuna i wieloletniego kustosza, sidzinianina Adama Leśniaka. W ostatnich latach, po przejęciu całości przez gminę, prowadzone są systematyczne działania mające na celu rozbudowę i dalsze uatrakcyjnienie tego zabytkowego zespołu tradycyjnego budownictwa. Obecnie można tu zobaczyć: cztery stare chałupy, spichlerz, młyn wodny, kuźnię, a także dzwonnicę loretańską. Na terenie skansenu prezentowane są liczne wystawy - stałe i czasowe - głównie przygotowane we współpracy z prężnie działającym na polu dziedzictwa kulturowego miejscowym stowarzyszeniem "Tradycja i Natura".
Muzeum Kultury Ludowej w Sidzinie prezentuje siedem cennych zabytków architektury drewnianej:
Początki skansenu sięgają 1963 r. Wówczas oddano do zwiedzania pierwszy obiekt, którym była zabytkowa chałupa Banasików z 1807 r. przeniesiona na Binkówkę z Sidzinki Małej. Z biegiem czasu skansen powiększał się o kolejne zabytki, głównie dzięki inicjatywie i pasji jego pierwszego opiekuna i wieloletniego kustosza, sidzinianina Adama Leśniaka. W ostatnich latach, po przejęciu całości przez gminę, prowadzone są systematyczne działania mające na celu rozbudowę i dalsze uatrakcyjnienie tego zabytkowego zespołu tradycyjnego budownictwa. Obecnie można tu zobaczyć: cztery stare chałupy, spichlerz, młyn wodny, kuźnię, a także dzwonnicę loretańską. Na terenie skansenu prezentowane są liczne wystawy - stałe i czasowe - głównie przygotowane we współpracy z prężnie działającym na polu dziedzictwa kulturowego miejscowym stowarzyszeniem "Tradycja i Natura".
Muzeum Kultury Ludowej w Sidzinie prezentuje siedem cennych zabytków architektury drewnianej:
- chałupę Banasika z 1809 roku, przeniesioną z Małej Sidzinki,
- ponad stuletnią chałupę Anny Kozioł ze Spytkowic,
- piętrowy spichlerz tzw. "górkę" z 1897 roku,
- dziewiętnastowieczną kuźnię wraz z wyposażeniem z Górnej Sidziny,
- dzwonnicę loretańską z Wielkiej Polany,
- chałupę wójta Maja z drugiej połowy XVIII wieku.
- młyn wodny.